De doorbraak van
legal tech.

Legal tech is een breed begrip en verwijst naar het raakvlak van juridische dienstverlening en technologie. Het reikt van simpele automatiseringsprocessen, zoals tijdschrijven en het opmaken van documenten, tot het uitzetten van de beste strategie in een procedure op basis van big data. De investeringen in legal tech bedrijven nemen wereldwijd enorm toe. Waar de investeringen tussen 2010 en 2017 gezamenlijk 1,5 miljard euro bedroegen werd in het jaar 2019 alleen bijna hetzelfde bedrag geïnvesteerd.

De opties om legal tech te gebruiken in de advocatuur zijn er inmiddels genoeg. Ook lijkt er besef te zijn te zijn dat legal tech een belangrijke verandering teweeg gaat brengen in de advocatuur. Zo zei Wendela Raas, managing partner van Dentons Boekel in Amsterdam, in een BNR podcast over de technische slag in de advocatuur: “Het komt eraan. En als er iets een impact gaat hebben op ons werk en op onze bedrijfsvoering dan is het dat”. Af en toe lijkt legal tech al breed geïmplementeerd te zijn in de dagelijkse bezigheden van advocaten. Maar wanneer er echter kritisch gekeken wordt naar de stand van zaken, dan blijkt ‘legal tech’ nog vooral een marketing statement te zijn. ”De adoptie van zowel nieuwe als bestaande legal tech oplossingen verloopt tergend traag” is de conclusie van een onderzoek van Stackbee uit 2019, naar legal tech onder 50 advocaten en managing partners. In de werkzaamheden van advocaten worden nog weinig veranderingen doorgevoerd, laat staan dat er veranderingen in de bedrijfsstructuur hebben plaatsgevonden. Waar het ontbreken van een ‘analytics’ afdeling in de commerciële sector een uitzondering is, is dit in de advocatuur nog steeds de regel. Er zijn nog maar weinig kantoren die de mogelijkheden van legal tech echt omarmen.

Er zijn inmiddels legio mogelijkheden in legal tech en het besef van de noodzaak van het gebruik ervan is er. Wat zorgt er dan voor we deze verandering nog niet zien gebeuren? Welke factoren zorgen voor vertraging? En kunnen er handvatten geboden worden om de status quo te doorbreken?

Figuur 1: Een overzicht van de gebieden binnen de advocatuur met legal tech initiatieven.

Het huidige verdienmodel

De belangrijkste vertragende factor bij het implementeren van serieuze legal tech toepassingen is het huidige verdienmodel: de meeste advocatenkantoren werken namelijk volgens het uurtje-factuurtje-model. Hoe meer uren er geschreven worden, hoe meer er wordt verdiend. Neem als voorbeeld due dilligence, daarbij bestaat het grootste deel van de werkzaamheden uit het doorspitten van grote hoeveelheden documenten. Dit wordt handmatig gedaan en kost daardoor veel tijd, maar brengt dus ook veel op. Dit type werk wordt voornamelijk uitgevoerd door recent in dienst getreden advocaten. Het werk leent zich namelijk goed voor nieuwe advocaten om de kneepjes van het vak te leren en daarnaast zijn zij de goedkoopste krachten. Het logische gevolg van het verband tussen de werkzaamheden en de senioriteit is de huidige piramidestructuur binnen advocatenkantoren.

Figuur 2: Veranderingen in de bedrijfsstructuur van grote advocatenkantoren.

Toepassingen binnen legal tech zijn met name geschikt voor repetitief werk met weinig variatie. Dit betekent dat het met name ondersteuning kan bieden bij de werkzaamheden van startende advocaten. Wanneer legal tech breed wordt geadopteerd zal de structuur binnen een kantoor veranderen van een piramidestructuur naar een raketstructuur. Bij deze verandering zien we onder andere een afname in de hoeveelheid startende advocaten. De angst op partnerniveau zit hem bij deze verandering in de afname van het aantal uren dat geschreven kan worden op projecten, en daarmee de omzet van het kantoor. Het verdwijnen van het huidige verdienmodel staat echter niet gelijk aan het verdwijnen van de omzet. Legal Tech zal het werk van advocaten niet overnemen, maar zal ondersteuning bieden. Advocaten zullen gebruik kunnen maken van tools die repetitief en tijdrovend werk, zoals het zoeken naar bepaalde clausules in contracten, kunnen versnellen. Het werk van de advocaat wordt hierdoor leuker. Hij of zij zal meer tijd over hebben om zich te kunnen focussen op het interpreteren van de uitkomsten van de tool en het geven van advies. Een advocaat zal niet zozeer minder uren maken, maar de invulling ervan wordt anders. Maar waarom zouden kantoren moeite stoppen in het veranderen van de bedrijfsstructuur wanneer het huidige verdienmodel goed werkt?

 

Urgentie

De urgentie voor het implementeren van legal tech toepassingen is nog niet hoog genoeg. Althans, dat is de gedeelde opvatting binnen de sector (uitzonderingen daargelaten). De drang naar innovatie bij de meeste reeds gevestigde kantoren is laag. Zoals eerder genoemd, klampen kantoren zich vast aan het huidige verdienmodel en zolang niemand de eerste stap zet loont het niet om deze stap zelf wel te zetten. Op deze manier kijken alle kantoren rustig de kat uit de boom. Ondertussen verandert de maatschappij in rap tempo. Het werk van bijna elke dienstverlener in welke sector dan ook is onherkenbaar veranderd in de afgelopen jaren, waarbij maatwerk is vervangen door gestandaardiseerde producten. In contrast met de rest van de dienstverlenende sector is het werk van de advocaat of jurist nog hetzelfde als in het jaar 1648: cliënten worden in een keurig kantoor ontvangen en er wordt maatwerk geleverd op basis van facturatie per uur.

Dat de urgentie nog niet hoog genoeg is, is echter een verkeerde aanname en kan gevaarlijk zijn. Allereerst is innoveren in elke sector van belang om de continuïteit van een bedrijf te waarborgen. In de economische sector is dit een no-brainer. Het is dan ook niet gek dat veel grote bedrijven inmiddels doorhebben dat het aantal uren op een factuur van een advocatenkantoor lager had kunnen zijn wanneer nieuwe technologische toepassingen waren gebruikt. Waar advocatenkantoren achterblijven op het gebied van innovatie is dit, in combinatie met het ontwikkelen van disruptieve diensten, juist één van de krachten van Big Four kantoren (Deloitte, EY, KPMG en PwC). Zo schreef het blad Advocatie in 2019 dat “de opkomst van de Big Four-kantoren in de juridische markt ‘een niet te onderschatten bedreiging’ vormt, evenals de groei van het aantal andere Alternative Legal Service Providers.” Daarnaast blijkt uit cijfers van een onderzoek door het Thomson Reuters Legal Executive Institute dat een significant deel van de cliënten al eens een Big Four kantoor om advies heeft gevraagd waarvoor ze normaal bij een advocatenkantoor zouden aankloppen. Bij grote kantoren geldt dit voor 23% van de cliënten, bij middelgrote kantoren voor 21%.

Een tweede belangrijke reden waarom het gebrek aan urgentiegevoel onterecht is, is dat tijden van crisis als katalysator werken voor tech startups. Een kleine lijst van bedrijven die zijn ontstaan tussen 2007 en 2009, ten tijde van de economische crisis: WhatsApp, Uber, Airbnb, Dropbox en Slack. Stuk voor stuk zijn dit disruptieve bedrijven die in korte tijd van startup zijn doorgegroeid naar de toonaangever die ze zijn in hun respectievelijke sectoren. Zoals eerder genoemd zijn de investeringen in legal tech startups de afgelopen jaren enorm toegenomen en op het moment van schrijven zitten we midden in de COVID-19 crisis. Dit zou zomaar eens de katalysator kunnen zijn die de sector nodig heeft om serieuze concurrentie te bieden aan advocatenkantoren die niet met de ontwikkeling mee gaan. De urgentie is dus wel degelijk aanwezig. Het moet alleen nog doordringen.

 

Advocaat versus machine

Ten slotte is er nog de overtuiging dat een advocaat beter is dan de machine. Deze opvatting stagneert de adoptie van legal tech toepassingen. Wanneer je op de man (of vrouw) af vraagt wie beter is in het werk, is het niet gek dat het antwoord ‘de advocaat’ luidt. Een advocaat zou anders immers toegeven dat hij of zij geen waarde meer toevoegt, omdat het werk net zo makkelijk door een legal tech toepassing gedaan kan worden. Maar daarnaast is het ook vanuit historisch perspectief geen gekke opvatting, de mens is immers altijd beter geweest dan de machine, tot nu. De ontwikkeling van slimme legal tech toepassingen in de afgelopen jaren heeft ervoor gezorgd dat er momenteel oplossingen bestaan die beter presteren dan advocaten. Zo ontwikkelde Lawgeex in 2018 een algoritme dat in staat is om geheimhoudingsovereenkomsten te reviewen. In een onderzoek naar de prestatie van het algoritme werden twintig advocaten (van eenmanszaken tot grote internationale kantoren) gevraagd om vijf non-disclosure agreements (NDA’s) te reviewen zoals zij dit dagelijks doen. De NDA’s hadden een lengte tussen de 1 en 5 pagina’s. Het algoritme kreeg dezelfde taak, en je voelt hem waarschijnlijk al aankomen: waar de advocaten gemiddeld 92 minuten nodig hadden om alle NDA’s te beoordelen, deed het algoritme dit in 26 seconden. Daarnaast detecteerden de advocaten gemiddeld 85 procent van alle issues correct, het algoritme detecteerde 94 procent correct.

Resultaten van dergelijke onderzoeken tonen niet aan dat de machine de advocaat verslaat, dit ligt iets genuanceerder. Hiervoor is een beter begrip nodig van de werking van legal tech oplossingen (en van AI in het algemeen). Een algoritme heeft een grote hoeveelheid input data nodig om van te leren. Zo bestond de input voor het algoritme van Lawgeex uit tienduizenden NDA’s. Hieruit heeft het algoritme geleerd verbanden te leggen die voor een mens soms niet te zien zijn. Door deze manier van leren zijn slimme algoritmes uitermate geschikt voor repetitieve werkzaamheden met een duidelijke afbakening en weinig variatie. Een praktische kanttekening bij het gebruik van dit soort toepassingen zijn de zogenoemde false negatives: wat als het algoritme iets heeft gemist dat een advocaat er wel uit had gehaald? En wie is er dan aansprakelijk? Hier dient goed over nagedacht te worden, voorafgaand aan de implementatie. Een samenwerkingsvorm tussen legal tech toepassingen en advocaten biedt mogelijk de beste uitkomst. Slimme algoritmes zijn namelijk in staat om de betrouwbaarheid van gegenereerde resultaten weer te geven. Dit stelt advocaten in staat zich alleen te focussen op zaken waar het algoritme ‘twijfelt’. Ook hieruit blijkt dat legal tech oplossingen de advocaat niet zullen vervangen, maar juist een nuttige toevoeging kunnen zijn. Het is dus niet zozeer advocaat versus machine, maar eerder advocaat ondersteund door machine.

 

Slot

De kwaliteit en kwantiteit van legal tech toepassingen nemen enorm toe. Toch wordt in de praktijk nog weinig gebruik gemaakt van deze toepassingen. Belangrijke redenen voor deze discrepantie zijn het huidige verdienmodel, een onterecht gevoel dat er geen urgentie bestaat en de opvatting dat de advocaat nog altijd superieur is aan de machine. De maatschappij verandert en daarom moet ook de juridische sector blijven ontwikkelen, vernieuwen en innoveren. Dit betekent echter niet dat het juridische werk zal worden overgenomen door machines. Het zal betekenen dat advocaten worden ondersteund bij veel commoditywerk waardoor er meer tijd overblijft voor de interpretatie van uitkomsten en het geven van advies. Het werk zal hierdoor leuker worden.

Wanneer deze trend wordt erkend begint de uitdaging voor advocatenkantoren pas. Zo moet er een antwoord komen op vragen als: waar beginnen we? Welke use cases zijn van toepassing op ons kantoor? Hoe kunnen wij legal tech toepassingen integreren in onze huidige applicaties? Daarnaast moet er ook oog zijn voor verandermanagement om legal tech toepassingen succesvol te implementeren. Zo moet er voldoende draagvlak worden gecreëerd binnen het kantoor en moet er ondersteuning en training komen voor werknemers over het gebruik van de toepassing.

Wij van Data Science Lab. zijn een team van enthousiaste, gedreven, digitale denkers die data omzetten in waardevolle kennis. Wij hebben de visie dat iedere organisatie, groot of klein, data expertise kan benutten om haar positie te behouden of zelfs te vergroten. Mocht dit artikel interesse hebben gewekt, dan komen wij graag in contact om vrijblijvend te bekijken hoe wij samen data gedreven doelstellingen kunnen verwezenlijken. Benieuwd naar welke use cases voor jouw kantoor van toepassing zijn? Vul hieronder jouw naam en mailadres in en ontvang de use cases direct per mail!