AI in de advocatuur: wie nu niet beweegt, raakt straks achterop

AI en datagedreven werken: het zijn termen die je steeds vaker hoort in de juridische wereld. Maar hoever zijn advocatenkantoren met de toepassing ervan? En wat houdt hen tegen om er werk van te maken?

Tijdens de Ronde Tafel Partnerkantoren van Pro Bono Connect, waar delegaties van alle topkantoren van de Nederlandse advocatuur samenkwamen, viel iets op: iedereen praat over AI, maar de daadwerkelijke vertaling naar de dagelijkse praktijk vraagt tijd en adaptatie. Terwijl de technologie razendsnel ontwikkelt, worstelen veel kantoren terecht met de vraag: hoe passen we dit concreet en verantwoord toe in onze dagelijkse praktijk?

We spraken met kantoren over de ambities en de zorgen. De kansen zijn groot, maar de belemmeringen lijken vaak nog groter. In deze blog delen we de belangrijkste inzichten en laten we zien hoe je als advocatenkantoor nu de juiste stappen zet richting een datagedreven toekomst met AI als versterking van jouw juridische werk.

AI en data: kansen voor de juridische sector

Advocaten werken dagelijks met enorme hoeveelheden data. Dossiers, jurisprudentie, interne memo’s, notities van meetings en e-mails, alles bevat waardevolle informatie. Door AI slim in te zetten, kun je die informatie sneller en beter benutten.

Enkele concrete kansen:

• Sneller onderzoek met LLM’s: AI-tools zoals Large Language Models (LLM’s) kunnen in enkele seconden duizenden juridische documenten doorzoeken, analyseren en relevante stukken filteren, een taak die anders uren zou duren. Dit versnelt niet alleen het onderzoek, maar maakt van AI ook een inhoudelijke sparringpartner;
• Betere besluitvorming: slimme algoritmes herkennen patronen uit eerdere jurisprudentie of dossiers, wat helpt bij risicobeoordeling of het inschatten van mogelijke uitkomsten van juridische procedures. Hierbij is het belangrijk te letten op de transparantie van algoritmes. Hoe komen algoritmes tot een conclusie (de explainability)? De uitkomst moet altijd juridisch verdedigbaar en uitlegbaar blijven;
• Efficiëntere processen: denk aan het automatisch opstellen, controleren of classificeren van contracten. Dit kan tijd en geld besparen. Doordat veel AI-algoritmes getraind worden op algemene contracten, kan het zijn dat juridische nuances of sectorspecifieke bepalingen worden gemist. Het is belangrijk om de algoritmes te trainen of aan te passen op de juridische context van jouw kantoor;
• Samenvatten: met speech-to-text en Natural Language Processing (NLP)kunnen meetings, documenten en notities snel en accuraat worden samengevat. Zo verlies je minder tijd aan uitwerken en heb je sneller overzicht.

Het gaat hier dus niet om ‘ver-van-je-bed-innovatie’, maar juist om praktische toepassingen die directe impact hebben op de dagelijkse praktijk. Toch zijn het juist die dagelijkse processen waar de grootste barrières liggen.

Uitdagingen die advocatenkantoren tegenkomen

Hoewel er genoeg interesse is, blijft daadwerkelijke implementatie bij veel kantoren achter. Dit zijn de meest gehoorde obstakels:

1. Data is er, maar niet toegankelijk

Veel kantoren beschikken over jaren aan dossiers en documenten, maar:

• Informatie is versnipperd over verschillende systemen;
• Documenten zijn niet gestructureerd opgeslagen;
• Er ontbreekt een centraal databeleid en datastrategie.

Zonder grip op je data kan je geen goede AI-oplossing inzetten. Daarom begint een succesvolle AI-strategie altijd met het op orde brengen van jouw data.

2. Onzekerheid over ethiek en wetgeving

De juridische sector is (terecht) risicomijdend. Uiteraard wil niemand een AI gebruiken die tegen de AVG ingaat of waarvan de uitkomst niet uitlegbaar is. Veelgestelde vragen:

• Mag dit wel? Wat zegt de wet over het gebruik van AI voor cliëntgegevens? Wat mag wel en niet volgens de AVG?
• Wie is verantwoordelijk? Als AI een fout maakt of ‘hallucineert’, wie is er dan verantwoordelijk en draagt de consequenties?
• Is het uitlegbaar? Hoe transparant zijn de modellen die beslissingen ondersteunen? Kunnen we de beslissingen van AI uitleggen aan cliënten of rechters?

Zonder duidelijke antwoorden op deze vragen blijft AI een grijs gebied en dat remt de adoptie. Kennis van AI-ethiek en de huidige wetgeving over AI, denk hierbij aan de AI Act van de Europese Unie, is essentieel om met vertrouwen te kunnen innoveren.

3. Gebrek aan technische kennis en veranderbereidheid

AI roept vaak technische vragen op. En daar wringt het: advocaten zijn opgeleid in recht, niet in data-analyse. Dat leidt tot:

• Koudwatervrees (“Ik snap die technologie toch niet”);
• Onduidelijkheid over wie er binnen het kantoor het initiatief moet nemen;
• Angst voor verlies van controle of juridisch vakmanschap.

AI biedt enorme kansen voor advocatenkantoren, maar de vertaalslag van juridische vraagstukken naar technische oplossingen is niet vanzelfsprekend. Daar ligt onze kracht. Bij ons werken domein- en data-experts nauw samen. Sommige collega’s hebben een juridische achtergrond en ervaring in de advocatuur. Daardoor begrijpen we de inhoud en de context. We weten hoe belangrijk details zijn in een contract of uitspraak en hoe je AI inzet zonder juridische risico’s. We weten hoe kantoren geholpen kunnen worden met het automatiseren van due diligence, het versnellen van contractanalyse en het verantwoord inzetten van AI. Zo helpen we juridische teams sneller, slimmer en met meer vertrouwen te werken.

Van uitdaging naar actie: hoe start je als advocatenkantoor met AI en data?

Het begint met haalbare stappen:

1. Breng je data in kaart. Waar staat het? Wat is bruikbaar? Wat moet opgeschoond worden?;
2. Kies één concreet doel. Bijvoorbeeld: automatisch sorteren van binnenkomende e-mails of documentherkenning bij contracten;
3. Betrek je mensen bij het proces. Maak AI begrijpelijk. Laat zien dat AI ondersteunt, niet vervangt. Het werkt echt goed wanneer het wordt omarmd door de medewerkers;
4. Start klein, denk groot. Begin met een pilot. Wat werkt, schaal je op.  

Een kleine stap met een duidelijk doel en resultaat levert vaak meer op dan een ambitieus plan dat op de plank blijft liggen.

Conclusie: de toekomst van de advocatuur is datagedreven

AI is geen hype. Het is een fundamentele ontwikkeling die de juridische praktijk gaat veranderen. Niet door advocaten te vervangen, maar juist door hen te versterken. Door repetitieve taken over te nemen en ruimte te geven aan wat waarde toevoegt: juridische strategie, analyse en cliëntcontact. De advocatenkantoren die bezig zijn met de ontwikkelingen op het gebied van AI en data, lopen straks voorop doordat ze tijd besparen met taken die uit handen gegeven kunnen worden.

De vraag is niet of je als kantoor met AI en data aan de slag gaat.
De vraag is: wanneer en met wie?

Ook aan de slag met AI binnen jouw (advocaten)kantoor?

Bij DSL helpen we advocatenkantoren met het ontwikkelen en implementeren van een doordachte AI-strategie. Met juridische en technische expertise zorgen we dat AI begrijpelijk, veilig en rendabel wordt ingezet. We weten hoe je van visie naar uitvoering komt. Wil je, als advocaat, als partner, begrijpen waar jouw kantoor staat met AI en wat dit uiteindelijk kan opleveren in tijd, kwaliteit of rendement?  

Zoek je een partner die AI werkbaar maakt?

DSL doet dat. Neem contact met ons op. Plan hier een gratis kennismakingsgesprek met Sebastiaan de Koning, Business Developer | AI-lead voor juridische innovatie.